Wat is het harness suspension trauma en hoe voorkom je het?
Bij outdoor sporten is vallen van hoogte nog steeds een van de (meest) voorkomende oorzaken van dodelijke ongevallen. Wanneer je de juiste valbescherming hebt en ze regelmatig laat onderhouden ben je beschermd tegen een mogelijke val.
Maar na een val treedt er een ander gevaar op dat men vaak vergeet: harness suspension trauma. Het komt niet vaak voor, maar het is wel levensbedreigend voor diegene die in de lucht hangt.
We gaan dieper in op de oorzaak van het hangtrauma, preventie en wat je moet doen na redding van een slachtoffer.
Wat is het harness suspension trauma?
Het harness suspension trauma of hangtrauma is het medische effect van niet kunnen bewegen in een verticale positie. De officiële term is orthostatische intolerantie.
Het begrip komt vaak voor bij discussies rond valbeveiliging. Wanneer iemand verticaal in de lucht hangt na een val, oefenen de beenbanden van het valharnas druk uit op de bovenbenen.
Dit zorgt ervoor dat de bloedvaten afgespannen worden waardoor er teveel bloed wordt opgestapeld in de benen. Zo krijgt de rest van je lichaam en je hersenen onvoldoende zuurstof. De gevolgen kunnen al snel dodelijk zijn als er niet snel genoeg wordt ingegrepen.
Een belangrijke nuance: immobiliteit is de bepalende factor. Het gevaar treedt alleen op wanneer iemand niet beweegt of vergeet te bewegen door de shock.
Om te snappen wat er gebeurt met je lichaam wanneer je in de lucht hangt, gaan we even uit van een normale situatie:
- Je hart pompt bloed naar alle organen en lichaamsdelen waaronder je benen. Ondertussen werkt de zwaartekracht ook mee om het bloed daar te houden. Maar alleen bloed in je benen, dat wil je niet.
- Bovendien heeft je hart eén groot nadeel: het kan enkel bloed pompen en niet aanzuigen.
- Het bloed moet dus terug omhoog naar je hart via de longen. Gelukkig hebben we een methode ontwikkeld dat het bloed terug omhoog pompt. Dat zijn de spierpompen
- De bloedvaten in je benen liggen tussen spieren. Wanneer je je benen beweegt, gaan de spieren je bloedvaten samenknijpen en zo het bloed terugpompen naar boven. In die bloedvaten zitten kleppen die in 1 richting werken. Bij elke beweging of samentrekking van de spieren geraakt het bloed zo steeds weer een stukje dichter bij het hart.
Bij het hangtrauma zijn er 3 factoren die je normale bloedsomloop verstoren:
- Gebrek aan beweging
- Afsluiten van de bloedvaten
- Opstapeling van toxische stoffen
Gebrek aan beweging
Als je niet beweegt of niet kan bewegen (door het valharnas, vermoeidheid of letsel), kunnen je spieren het bloed ook niet terugpompen naar boven. Zo verlies je als het ware bloed en geraak je in shock.
Jezelf doen bewegen is een tijdelijke oplossing, maar na verloop van tijd zal vermoeidheid ook toeslaan.
Afsluiten van de bloedvaten
Bloedvaten zijn erg plooibaar. Daardoor kunnen ze zich snel afsluiten. Op die manier stapelt er zich meer en meer bloed op in je benen.
Omdat je brein hierdoor onvoldoende bloed en zuurstof krijgt, zal je na een paar minuten flauwvallen. Op dit moment zegt je lichaam STOP en val je om. Die val is belangrijk want het zorgt ervoor dat bloed opnieuw naar de hersenen vloeit.
Opstapeling van toxische stoffen
Als je bloedvaten afsluiten, stapelen zich liters bloed op.
Zo is er minder beschikbaar om zuurstof te leveren aan de rest van je lichaam.
Het resultaat: je organen en spieren produceren slechte, toxische stoffen om te overleven. Als de toxiciteit te hoog wordt, zal dit uiteindelijk ook dodelijk zijn voor het slachtoffer.
Symptomen
Als de spieren niet meer naar boven pompen verlies je bloed. In een eerste fase wordt je duizelig, zal je beginnen zweten, angstaanvallen en algemene shock symptomen vertonen. Je hartslag en ademhaling zal stilaan verhogen.
Uiteindelijk zal er zo weinig bloed naar je hersenen vloeien dat je hartslag en bloeddruk plots snel dalen. In een mum van tijd verlies je het bewustzijn. Je brein zal finaal onomkeerbare hersenschade oplopen door de gebrekkige toevoer.
Als je het slachtoffer niet snel genoeg kan redden, komt die dus in levensgevaar door afgesloten luchtwegen, te weinig bloed of trombose.
Preventie
Hoe kan je nu het harness suspension trauma voorkomen? Welke zaken moeten je medewerkers weten voor ze op hoogte gaan werken.
Eerst en vooral is het van belang dat je een goed reddingsplan hebt en dat je bent. Het gaat vaak om een kwestie van minuten en seconden die cruciaal zijn en een mensenleven kunnen redden.
Het reddingsteam moet altijd aanwezig zijn en gebruik maken van de juiste materialen. Alleen op hoogte werken is geen goed idee. In contact blijven met je team is van groot belang.
De volgende stap is om een passend valharnas te kiezen. Harnassen met geïntegreerde relieve straps (suspension straps) hebben de voorkeur. Deze straps gebruik je als steunpunt om rechtop te blijven staan. Bijvoorbeeld de AV Muruck.
Investeren in goed materiaal is hier heel belangrijk. Hoe sneller je op de grond bent, hoe beter.
Doe er alles aan om het slachtoffer zo snel mogelijk te redden uit zijn situatie. Een afdaalsysteem is de ideale manier om op een snelle manier het slachtoffer op de grond te krijgen.
Na de redding
Nadat je het slachtoffer hebt gered, is het nog niet voorbij. Er is nog iets waar je rekening mee moet houden.
Het bloed dat zich in de benen heeft opgestapeld is van slechte kwaliteit. Het is zuurstofarm en verzadigd met CO2. Als je het slachtoffer in liggende positie zou leggen, zou het slechte bloed in één keer terug naar de hersenen stromen. Dit noemen we het reflow-syndroom.
Om dit te voorkomen houd je het slachtoffer in een zittende positie met de romp rechtop en de benen gebogen bij de knieën (W-positie). Zo kan er al een kleine hoeveelheid bloed naar de hersenen, maar blijft het grote deel in de benen.
Als de persoon bewusteloos is, houd je hem in een rechtop zittende positie maar moet je er wel voor zorgen dat je de luchtwegen vrij houdt.
Moet je reanimeren, dan moet je het slachtoffer altijd languit leggen. Zonder hartslag blijft het bloed toch zitten waar het zit. In ieder geval moet je na een reddingsactie steeds deskundige hulp inschakelen.
Conclusies
- Het suspension trauma is erg complex. Medisch, maar zeker ook praktisch. Ook al komt het weinig voor, is het van belang om op te nemen in je risico- en reddingsplannen en preventief beleid te voeren.
- Of je nu op 3, 10 of 100 meter hoogte werkt, je moet je mede sporters stimuleren om veilig op hoogte te werken.
- Correct gebruik van harnassen, gordels, touwen, reddingssysteem is één stuk uit je reddingsplan.
- Training en awareness zijn zeker zo belangrijk.
Overzicht Kennisbank Vaktermen voor canyoning en caving (speleologie): Ga terug
